مقاله: تحلیلی بر فرصت‌ها و تهدیدهای تکنولوژیهای ارتباطی نوین در تمدن نوین اسلامی
نویسندگان
سالار مرادی استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.
بهزاد حکیمی نیا دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی، بخش جامعه شناسی و برنامه ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیرین و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
ناشر: نشریه علمی علم و تمدن در اسلام
چکیده
تمدن اسلامی با خوانشی غایت‌مدار و متعالی، تفسیر حداکثری از دین دارد. تمدن اسلامی نظامی از ارزش‌هاست که نمیتواند هرگونه چارچوب از پیشتعیین‌شده دنیای بیرونی را بپذیرد. بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که تمدن اسلامی با چالشهای بسیار بیشتری با مسائل دنیوی از جمله تکنولوژیهای ارتباطی روبهرو شود. با عنایت به اینکه تکنولوژیهای ارتباطی همانند شمشیر دولبه هم فرصت‌آور و هم تهدیدکننده هستند، تمدنسازان اسلامی و مسلمان معاصر از طرفی درصدد واکاوی فرصتهایی هستند که اینگونه تکنولوژیها برای تمدن اسلامی فراهم نمودهاند و از دیگر سوی قدم در تبیین و کاهش تهدیدها و چالشهای فراروی میان این دو حوزه گذاشتهاند. بر همین اساس سوال اصلی پژوهش که محققان به دنبال پاسخ به آن هستند، این است که تکنولوژیهای ارتباطی نوین برای تمدن نوین اسلامی چه فرصت‌ها و تهدیداتی دارند و چالشهای اساسی آن کدامند؟ در این پژوهش از روش کیفی اسنادی استفاده شده و داده‌های مورد استفاده شامل بهره‌گیری از آیات قرآن کریم، روایات و احادیث و همچنین تفسیرهای مرتبط با این آیات و روایات است. تحلیل داده‌ها بر اساس تحلیل محتوای این مفاهیم انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که با اشاره به آیات و روایات و رخدادهای صدر اسلام رویکرد تمدن اسلامی را می‌توان اینگونه ارزیابی کرد که تکنولوژی های ارتباطی را تا جایی بپذیرد که ماهیت آموزه های تمدن اسلامی را مخدوش نکند، البته درصدد آن نیز نیست که این تکنولوژیها را در عرصه جامعه براندازد. همچنین، منشا تفاوت میان نظریات تمدنسازان مسلمان در کاربست تکنولوژیهای ارتباطی، تفاوت در روش موضوعشناسی است، نه تفاوت در ماهیت و اصولدین. باعنایت به اینکه دین اسلام، دینی پویا است، متفکران و فقهای مسلمان معاصر، باید در جهت کاربست تکنولوژیهای ارتباطی در راستای اهداف متعالی تمدن اسلامی گام بردارند، یعنی همکاری میان حوزه و دانشگاه ضرورت یابد.
کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی تمدن‌سازی تمدن نوین تکنولوژیهای ارتباطی و اطلاعاتی دین رسانه
