دا؛ حماسه‌ای زنانه از دل آتش و آوار
کتاب دا، خاطرات تکان‌دهنده و دقیق سیده زهرا حسینی از نخستین روزهای حمله رژیم بعث عراق به خرمشهر است؛ روایتی شخصی، زنانه و در عین حال ملی از یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران. اثری که با همکاری سیده اعظم حسینی به رشته‌ی تحریر درآمده و در سال ۱۳۸۷ توسط نشر سوره مهر منتشر شد. این کتاب، تنها در هشت ماه به چاپ ۵۵ رسید و به یکی از پرفروش‌ترین و پرخواننده‌ترین آثار حوزه دفاع مقدس تبدیل شد.
آنچه دا را از سایر آثار مشابه متمایز می‌سازد، زاویه دید متفاوت و جزئی‌نگری بی‌مانند آن است. زهرا حسینی که در زمان شروع جنگ، نوجوانی ۱۷ ساله بوده، روایت‌هایش را با چنان دقت و تصویرسازی‌ای ارائه می‌دهد که برخی منتقدان، آن را بیش از یک کتاب خاطرات، یک «رمان مستند» خوانده‌اند. نام کتاب نیز برگرفته از واژه‌ای کردی به معنای «مادر» است که در فرهنگ زبانی جنوب و غرب ایران، بار عاطفی و ریشه‌داری دارد و به‌خوبی فضای احساسی کتاب را نمایندگی می‌کند.
کتاب در سه بخش تنظیم شده است: بخش نخست به زندگی زهرا حسینی در عراق و مهاجرت اجباری خانواده‌اش به ایران می‌پردازد؛ روایتی از فشارهای رژیم بعث بر خانواده‌های شیعه ایرانی‌تبار. بخش دوم و اصلی‌ترین بخش کتاب، روایت مشارکت او در روزهای سقوط خرمشهر است؛ از حضور داوطلبانه‌اش در بخش‌های امداد، پشتیبانی و حتی خط مقدم گرفته تا مواجهه مستقیم با انفجارها، شهادت‌ها، اسارت‌ها و ویرانی. بخش سوم نیز زندگی شخصی و ازدواج زهرا را پس از جنگ روایت می‌کند.
زبان کتاب ساده، صریح و بی‌پیرایه است. قدرت آن نه در پیچیدگی ادبی، بلکه در واقع‌گرایی بی‌نظیر و صداقت روایی آن است. حسینی با جسارت، ترس‌ها، امیدها، خشم و دلهره‌های یک دختر نوجوان در بحبوحه‌ی جنگ را بازگو می‌کند؛ دختری که با پای دل وارد میدان شد و «زن بودن» را مانعی برای ایستادگی ندید.
دا تنها روایتی از مقاومت نیست، بلکه سندی زنده از سهم زنان در جنگی مردانه‌نمایانه است؛ چهره‌ای کمتر دیده‌شده از تاریخ که نه با اسلحه، بلکه با امدادگری، ایستادگی و عشق به مردم و سرزمین، به میدان آمده‌اند.
انتشار کتاب البته خالی از حاشیه نبود. برخی انتقادات به تصویر ترسیم‌شده از ارتش، به‌ویژه نیروی دریایی، واکنش‌هایی در پی داشت. اما در مجموع، دا توانست جایگاه خود را به‌عنوان اثری تاثیرگذار و قابل اعتنا تثبیت کند؛ چه در میان مسئولان فرهنگی، چه میان مردم عادی، نویسندگان و هنرمندان.
با این حجم از تصویرسازی و خط روایی پرکشش، تعجبی ندارد که تاکنون چندین کارگردان برای ساخت فیلمی اقتباسی از دا اقدام کرده‌اند. چرا که این کتاب نه تنها یک روایت جنگی، بلکه یک درام انسانی عمیق است که ظرفیت تبدیل‌شدن به اثری سینمایی در تراز جهانی را دارد.
