«صلح پایدار» کانت؛ نقشه راهی عقلانی برای جهانی عاری از جنگ
کتاب صلح پایدار نوشته‌ی فیلسوف بزرگ آلمانی، امانوئل کانت، که در سال ۱۷۹۵ منتشر شد، یکی از مهم‌ترین متون کلاسیک در حوزه فلسفه سیاسی و حقوق بین‌الملل به شمار می‌آید؛ اثری که در دل عصر نزاع‌های امپراتوری‌ها و جنگ‌های قدرت، نگاهی جسورانه و آینده‌نگر به امکان صلح جهانی داشت.
کانت در این اثر، تنها به نقد سیاست جنگ‌طلبانه‌ی قدرت‌ها اکتفا نمی‌کند؛ او با نگاهی ساختاری، اصولی را برای برقراری صلحی «دائمی» میان دولت‌ها تدوین می‌کند. رساله با «مقالات مقدماتی» آغاز می‌شود، که در آن شرایط اولیه برای پایان خصومت‌ها، نظیر حذف ارتش‌های دائمی، ممنوعیت پیمان‌های مخفی، و احترام به استقلال ملت‌ها، تشریح شده‌اند. در بخش بعدی، موسوم به «مقالات قطعی»، کانت به ارائه راهکارهای ریشه‌ای برای تضمین صلح می‌پردازد.
سه اصل کلیدی که کانت برای تحقق صلح پایدار پیشنهاد می‌دهد، هنوز در مباحث حقوق و روابط بین‌الملل بازتاب دارند:
1. ایجاد جمهوری‌های قانون‌محور؛ نظام‌هایی که تصمیم‌گیری در آن‌ها از اراده‌ی مردم نشأت می‌گیرد و در برابر جنگ، مسئولانه‌تر عمل می‌کنند.
2. فدراسیونی از دولت‌های آزاد؛ نه حکومت جهانی، بلکه اتحادی مبتنی بر قانون و گفت‌وگو برای حل منازعات بین‌المللی.
3. قوانین جهان‌وطنی؛ حقوق بنیادینی که برای تمام انسان‌ها، فارغ از مرزها، تضمین شوند.
رساله‌ی «صلح پایدار» صرفاً یک نظریه سیاسی نیست؛ این اثر در عمق خود ریشه در فلسفه اخلاق کانت دارد. از نظر او، صلح نه یک انتخاب تاکتیکی، بلکه یک وظیفه اخلاقی برای نوع بشر است. او باور داشت سیاست واقعی باید از اخلاق تبعیت کند، و حکمرانی عقلانی تنها زمانی ممکن است که در خدمت کرامت انسان باشد.
با گذشت بیش از دو قرن، «صلح پایدار» همچنان یکی از متون مرجع در مطالعات صلح، فلسفه سیاست، و نظریه حقوق بین‌الملل است. اثری که نشان می‌دهد چگونه می‌توان در میانه‌ی منازعات و طمع قدرت، رؤیایی عقلانی از جهانی عادلانه‌تر را طراحی کرد.
