«”قحطی بزرگ” پرده از فاجعه‌ای فراموش‌شده در تاریخ ایران برمی‌دارد که جان ۱۰ میلیون ایرانی را گرفت و جنایتی علیه بشریت را آشکار می‌سازد.»
قحطی بزرگ: فاجعه‌ای فراموش‌شده در تاریخ معاصر ایران
کتاب «قحطی بزرگ» نوشته‌ی محمدقلی مجد، ترجمه محمد کریمی پژوهشی تکان‌دهنده و دلخراش از یکی از سیاه‌ترین دوره‌های تاریخ ایران است. این کتاب به بررسی قحطی ویرانگری می‌پردازد که از ۱۹۱۷ تا ۱۹۱۹، همزمان با جنگ جهانی اول، جان حدود ۸ تا ۱۰ میلیون ایرانی را گرفت؛ رقمی معادل تقریباً ۴۰ درصد از جمعیت کشور در آن زمان. نویسنده با استناد به اسناد و شواهد تاریخی، نشان می‌دهد که چگونه این فاجعه، که بزرگ‌ترین قحطی دوره‌ی معاصر و یکی از بدترین نسل‌کشی‌های قرن بیستم است، همچنان در حاشیه‌ی تاریخ باقی مانده و کمتر شناخته شده است.
مجد در این پژوهش تأکید می‌کند که ایران بزرگ‌ترین قربانی جنگ جهانی اول بوده است. در حالی که کشور در اشغال نظامی انگلیس بود، سیاست‌های این کشور نه تنها به کاهش شدت قحطی کمک نکرد، بلکه آن را تشدید کرد. انگلیسی‌ها با خرید گسترده‌ی غله و مواد غذایی از ایران، جلوگیری از واردات غذا از هند و بین‌النهرین، ممانعت از ورود کمک‌های غذایی از ایالات متحده و اتخاذ سیاست‌های مالی مخرب، مانند نپرداختن درآمدهای نفت به ایران، باعث شدند تا تعداد بیشتری از مردم ایران جان خود را از دست دهند. این اقدامات را می‌توان به وضوح مصداق «جنایت علیه بشریت» دانست.
کتاب «قحطی بزرگ» نه تنها یک پژوهش تاریخی است، بلکه یک هشدار اخلاقی نیز به شمار می‌رود. نویسنده معتقد است که بدون درک آنچه در سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۱۹ بر ایران گذشت، نمی‌توان تاریخ معاصر این کشور را به درستی فهمید. این قحطی نه تنها یک فاجعه‌ی انسانی بود، بلکه تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران گذاشت که تا سال‌ها پس از آن ادامه داشت.
چرا باید این کتاب را بخوانیم؟
«قحطی بزرگ» اثری است که خواننده را به عمق یکی از دردناک‌ترین دوره‌های تاریخ ایران می‌برد. این کتاب با توصیفات دقیق و مستند، نه تنها واقعیت‌های تلخ آن دوران را زنده می‌کند، بلکه به ما یادآوری می‌کند که چگونه جنگ و سیاست‌های استعماری می‌توانند زندگی میلیون‌ها انسان را نابود کنند. این اثر فراتر از یک پژوهش تاریخی است؛ یک یادآور برای نسل‌های امروز و فردا تا هرگز فجایع گذشته را فراموش نکنند و برای جلوگیری از تکرار آنها تلاش کنند.
با خواندن «قحطی بزرگ»، نه تنها با یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران آشنا می‌شوید، بلکه درک عمیق‌تری از تأثیرات جنگ و استعمار بر جوامع انسانی به دست خواهید آورد. این کتاب دعوتی است به تأمل در تاریخ و یادآوری مسئولیت ما در حفظ کرامت و حقوق انسانی.
