از «من» تا «ما»؛ سفری قرآنی به دنیای مسئولیت‌های اخلاقی انسان.
مسئولیت، نه فقط یک تکلیف؛ بلکه شالوده‌ای برای رشد انسان و نظم جامعه
در جهانی که اخلاق و معنویت اغلب در پس‌زمینه‌ی هیاهوی سیاست و اقتصاد محو می‌شوند، کتاب «مسئولیت اخلاقی در قرآن و حدیث» اثر پژوهشی سعید محمدپور با نگاهی دقیق، روشن و مستند به یکی از مهم‌ترین بنیادهای تربیتی اسلام می‌پردازد: مسئولیت اخلاقی انسان.
این کتاب کوششی است در راستای واکاوی ریشه‌های اخلاقی رفتار انسان، آن‌هم با تکیه بر دو منبع اصیل و همواره زنده‌ی اندیشه اسلامی: قرآن و حدیث. نویسنده با رویکردی تحلیلی، در چهار فصل اصلی، تصویری نظام‌مند از مفهوم، شرایط، قلمرو و مراتب مسئولیت اخلاقی ارائه می‌دهد؛ تصویری که هم در سطح فردی کارآمد است و هم در ساختارهای اجتماعی قابل تبیین.
در فصل نخست، مبانی نظری مسئولیت اخلاقی به دقت تبیین می‌شود. این بخش، پایه‌ی فلسفی و الهیاتی بحث را فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد که در جهان‌بینی توحیدی، هیچ عمل و نیتی بی‌پاسخ و بی‌وزن نیست. آیات قرآن، از جمله آیه‌ی مشهور «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»، شالوده‌ای برای درک این مسئولیت ارائه می‌دهند.
فصل دوم، شرایط مسئول بودن را بررسی می‌کند؛ از اختیار و قدرت گرفته تا آگاهی و سلامت روانی. پرسش‌های دشواری چون تأثیر تهدید و فشار بر مسئولیت اخلاقی و جایگاه اراده آزاد در نظام اخلاقی اسلام، در این بخش پاسخ‌های قابل تأملی می‌یابند.
فصل سوم وارد قلمرو مسئولیت اخلاقی می‌شود: انسان تنها در برابر خدای خویش مسئول نیست، بلکه در برابر خود، دیگران، طبیعت و حتی ساختارهای اجتماعی نیز وظایفی دارد. این فصل نشان می‌دهد چگونه اسلام با نگاهی چندسویه، مسئولیت را به‌مثابه پلی میان فرد و جامعه ترسیم می‌کند.
در فصل چهارم، نویسنده به مراتب مسئولیت اخلاقی می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه مسئولیت می‌تواند در سطوح و شدت‌های گوناگون در افراد و موقعیت‌های مختلف جلوه‌گر شود.
آنچه این اثر را از دیگر نوشته‌ها متمایز می‌کند، انسجام میان مباحث نظری و تکیه بر منابع اصیل دینی با تحلیل‌هایی است که به مسائل روز جامعه اسلامی نیز نظر دارد. محمدپور با زبانی علمی، اما روان، دغدغه‌ای بنیادین را پی می‌گیرد: چگونه می‌توان با ارتقای مسئولیت اخلاقی، جامعه‌ای متعالی و پایدار بنا نهاد؟
در روزگاری که کمرنگ شدن اخلاق به بحران‌های اجتماعی و فروپاشی اعتماد میان انسان‌ها دامن زده، این کتاب نه‌تنها برای علاقه‌مندان به مباحث اخلاق اسلامی، بلکه برای اندیشمندان علوم اجتماعی، فلسفه اخلاق و مطالعات دینی نیز اثری ارزشمند و قابل تأمل است.
