«بازگشت به حیفا»؛ روایتی تکان‌دهنده از تبعید، هویت و اشغال
رمان کوتاه بازگشت به حیفا، شاهکاری از غسان کنفانی، نویسنده و مبارز برجسته فلسطینی، یکی از تأثیرگذارترین روایت‌های ادبیات مقاومت است. این اثر، با زبانی موجز اما سرشار از عمق، داستانی شخصی را به بُعدی تاریخی و ملی می‌کشاند و از خلال یک خانواده، فاجعه‌ی تبعید و اشغال سرزمین را ترسیم می‌کند.
در این رمان، زوجی فلسطینی به نام‌های سعید و صفیه که در جریان اشغال حیفا در سال ۱۹۴۸ ناگزیر به فرار می‌شوند، بیست سال بعد، در سایه تغییر وضعیت مرزها پس از جنگ ۱۹۶۷، به خانه‌ی سابق خود بازمی‌گردند. اما خانه دیگر خانه‌ی آن‌ها نیست؛ زنی یهودی به نام میریام اکنون در آن سکونت دارد و کودکی را که آن‌ها در آشوب فرار فراموش کرده بودند، به‌عنوان پسر خود بزرگ کرده است. دوف، اکنون سربازی در ارتش اسرائیل است و از ریشه‌های فلسطینی‌اش بی‌خبر.
این بازگشت، نه تنها سفر به یک مکان، بلکه ورود به مواجهه‌ای عمیق با گذشته، هویت و معنای تعلق است. کنفانی با نثری انسانی و صریح، در دل این داستان تلخ خانوادگی، لایه‌های گوناگون اشغال، آوارگی، ازخودبیگانگی و تکه‌تکه شدن هویت ملی را آشکار می‌سازد. در مواجهه‌ی پدر و مادری فلسطینی با فرزند از‌دست‌رفته‌ای که اکنون در لباس ارتش اشغالگر ایستاده، پرسش‌هایی اساسی درباره مسئولیت تاریخی، سرنوشت و معنای مبارزه مطرح می‌شود.
بازگشت به حیفا فقط روایتی از اندوه نیست؛ بلکه صدایی است که در دل ظلمت، حقیقت را فریاد می‌زند. روایت آن، هم درد یک خانواده است و هم نماد زخم‌های یک ملت. کنفانی با مهارتی شگرف، بدون افتادن در دام شعارزدگی، اثری خلق کرده که هم ادبی است و هم افشاگرانه؛ هم شاعرانه و هم سیاسی.
این اثر کوتاه، اما عمیق، برای هر مخاطبی که به درک بهتر مسئله فلسطین، دردهای تبعید و مسئله هویت علاقه دارد، خواندنی و ماندگار است. کنفانی در این کتاب، نه‌فقط گذشته، بلکه آینده فلسطین را به پرسش می‌گیرد.
